De godin van de onenigheid
Er is een mythe waaraan ik steeds moet denken wanneer ik de wereld om mij heen bekijk. Dat is de mythe van Eris of Discordia zoals ze bij de Romeinen heette. De godin van de tweedracht en die speelt in jouw leven ongemerkt soms ook een grote rol.
Zij zorgde steeds voor onenigheid. Haar kinderen hadden zeer toepasselijke namen. Ik noem er een paar: twist, leugen, praatjes, geschil, vergeten en wetteloosheid. Voor ons allen ongetwijfeld heel herkenbaar tegenwoordig.
Ik ga het met je hebben over Eris en de wijze waarop zij te werk gaat en wat de meerwaarde is voor jou en jouw leven.
De gouden appel is geworpen
Eris als godin zaait met genoegen onrust en onenigheid waar zij maar kan. Zij veroorzaakt graag oorlogen die zij het liefst zo lang mogelijk laat duren. Waar Eris verschijnt ontstaat strijd.
Bekend is het huwelijksverhaal. Een goddelijk huwelijk waarvoor zij door haar mede goden niet is uitgenodigd, om het een beetje gezellig te houden. Uiteraard ontsteekt Eris in woede en bedenkt een plan om toch onrust te kunnen stoken.
De oplossing die zij daarvoor vindt is de gouden appel. Zij verkrijgt een gouden appel en gooit deze naar binnen op het huwelijksfeest. Op deze appel heeft zij geschreven: “voor de mooiste”.
De appel rolt voor de voeten van drie godinnen (Aphrodite, Hera en Athena) , die allen menen recht te hebben op de appel en de bijhorende duiding als ‘de mooiste’. Er ontspint zich een strijd en ondanks pogingen om recht te spreken en te bepalen wie de mooiste is, is het leed geschied. Eris heeft het voor elkaar. Naar verluidt betekende dit het begin van de Trojaanse oorlog. Inderdaad die oorlog met dat paard.
De voedingsbodem van strijd
Nu is het zo dat de strijd tussen de Godinnen weliswaar de oorzaak kende in de appel maar de voedingsbodem lag ergens anders. Namelijk in de heimelijke afgunst die toch al bestond tussen hen of de ijdelheid die hen deed denken mooier te zijn dan de anderen.
Zo bezien maakt Eris alleen zichtbaar wat eerder onzichtbaar is gebleven, zij is niet voor niets de dochter van de godin van de Duistere nacht.
Door tweedracht zichtbaar maken wat eerder buiten het zicht is gebleven, dat is de toegevoegde waarde van Eris.
Onenigheid in onze tijd
Wanneer ik het verhaal van Eris vertaal naar de wereld van nu valt mij enige gelijkenis wel op. Ook nu is tweedracht en onenigheid niet van de lucht. Net als de leugen en de mooie praatjes niet.
Noem mij een onderwerp waarover geen twist bestaat en die niet tot verdeeldheid leidt op dit moment. Van corona tot klimaat, van sociale ongelijkheid tot de inrichting van stad en land. Verdeeldheid alom en vooral ‘wie niet voor mij is, is tegen mij’.
Maar waarvan maakt het ons nu eigenlijk bewust? Wat kan er zichtbaar worden en van waarde zijn, voor wie het wil zien uiteraard?
Angst als leidmotief
Het eerste wat zichtbaar kan worden is het leidmotief van angst. Angst om tekort te schieten als bestuurder, angst voor uitsluiting, angst voor ziekte en dood, angst niet gezien of gehoord te worden, voor het mislopen van erkenning of waardering, enzovoort.
Deze angsten leiden tot een vaak dwangmatige neiging meer grip en controle te willen hebben. Meer regels, structuren, ‘checks and balances’, rekenmodellen, etc. Meer instrumenten ook om in te grijpen wanneer zaken toch mis lijken te gaan. En zoals het met angst gaat, deze verdringt de ratio maar al te graag. Het laat je al snel geloven dat het toch mis is gegaan met alle gevolgen van dien. Een vicieuze cirkel inderdaad waar langzaamaan alle ‘leven’ uit verdwijnt met als beloning doorgaans datgene waar je voor vreesde. Het loon van de angst.
Hoe anders zou het zijn wanneer nuchter vertrouwen het vertrekpunt vormt? Gezond verstand en praktische oplossingen waarbij overgave aan de situatie zoals die is, de basis vormt voor leerprocessen? Nuances en tegengestelde opvattingen omarmen als bron van ontwikkeling? De meeste van al die wetten, regels en bijhorende controlemechanismen zouden onmiddellijk van tafel gaan.
Autonomie en verantwoordelijkheid
Een tweede punt waarvan we ons bewust kunnen worden in deze tijd, is autonomie en verantwoordelijkheid. De strijd om de appel had immers geheel anders kunnen aflopen wanneer de drie godinnen verantwoordelijker waren geweest en zich niet hadden laten leiden door wat een ander van hen vindt.
Regels en controle ontnemen autonomie, maken mensen minder betrokken, creëren geen vertrouwen en stimuleren verantwoordelijkheid niet. Dat zijn immers kwaliteiten die je in jezelf moet vinden en niet van buiten opgedrongen kunnen worden.
Verantwoordelijkheid nemen en compassie hebben voor een ander zijn bijvoorbeeld geen synoniemen voor het mogen ontnemen van vrijheid. Ook een mooi punt om bij stil te staan deze dagen.
Een overstijgend perspectief creëren
Tot slot is perspectief iets om bij stil te staan in tijden van strijd. Ben je in staat om het ene standpunt te begrijpen? Waarom dan niet ook het tegenovergestelde standpunt?
Een beetje een gekke vraag misschien die ik stel maar probeer het maar eens. Probeer met alle energie die je hebt het tegenovergestelde standpunt ook te begrijpen. Het effect zal zijn dat je los komt van zowel het eigen standpunt als die van de ander. Daarmee creëer je een geheel eigen perspectief, ook dat woord hoor ik vaker deze dagen.
Het perspectief waar ik het over heb betekent dat je de tegenstelling overstijgt en ziet wie op welke wijze manoeuvreert en/of manipuleert om het eigen gelijk staande te houden. Zo blijf je er zelf los van en kun simpelweg zien wat er speelt zonder verblind te zijn door een van beide kampen in de strijd.
Vertaling naar jouw praktijk van alle dag
We leven in tijden die we geen van allen eerder hebben meegemaakt maar die niet nieuw zijn voor de mensheid. De mythe van Eris maakt duidelijk dat de huidige krachten al heel lang werken.
Zowel in het persoonlijk, zakelijk als maatschappelijk leven worden regelmatig keuzes voorgelegd die gemakkelijk tot tweedracht kunnen leiden. Maar van deze verdeeldheid zijn ook lessen te leren. Kennis maken met vertrouwen, autonomie en een nieuw perspectief benoemde ik al.
Kijk daarom verder dan vandaag: pragmatisme verzandt in opportunisme als we niet oppassen. Het is aan ons om de stal schoon te vegen: ik schreef het eerder al.
Wil jij meer weten over de lessen van conflicten en tegenstellingen en hoe die in bijvoorbeeld een team uitwerken? Neem contact met ons op en maak een afspraak.
